Opsiyon Nedir?

Opsiyon nedir?

Opsiyon sözleşmeleri, alıcısına önceden belirlenmiş bir vadeye kadar, önceden belirlenmiş fiyat ve miktarda ürünü alma ya da satma hakkı sağlamaktadır. Alıcısına ise, kullanması halinde, dayanak ürünü alma ya da satma hakkı veren sözleşmelerdir. Kısacası, opsiyonlar alıcısına hak, satıcısına yükümlülük vermektedir.

Opsiyonlar borsalarda işlem görebildiği gibi, tezgahüstü piyasalarda da işlem görebilmektedir. Borsalarda hisse senedi opsiyonları, bono-tahvil opsiyonları, faiz opsiyonları, endeks opsiyonları, future sözleşmelerine dayalı opsiyonlar işlem görürken, tezgahüstü piyasalarda faiz opsiyonları, çapraz kur opsiyonları, takas opsiyonları işlem görmektedir. Dinamik Yatırım Menkul Değerler A.Ş. aracılığıyla, yatırımcılar yurtiçi ve yurtdışında olmak üzere, hem organize piyasalarda hem de tezgah üstü piyasalarda opsiyon işlemi yapabilmektedir.

Opsiyon türleri nelerdir?

Opsiyonlar alım opsiyonu (call option) ve satım opsiyonu (put option) olarak ikiye ayrılır.

Alım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir kullanım fiyatından alma hakkı verir.

Alım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte yükselmesidir (düşmesidir).

Satım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan satma hakkı verir.

Satım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte düşmesidir (yükselmesidir). Her iki opsiyon türünde de işlemin gerçekleştiği tarihte (T günü) prim borçları uzun pozisyon sahibinin hesabından tahsil edilirken, kısa pozisyon sahibinin prim alacağı, hesabına işlemin gerçekleştiği tarihin bir gün sonrasında (T+1 günü) yatırılır. Prim fiyatı piyasadaki arz-talebe göre belirlenir ve hak kullanılsın ya da kullanılmasın prim bedeli geri alınmaz.

Opsiyon tipleri nelerdir?

Vadelerine göre opsiyonlar Avrupa ve Amerikan tipi olmak üzere ikiye ayrılır.

Amerikan tipi opsiyonlar vadeden önce herhangi bir tarihte opsiyon alıcısı tarafından kullanılabilirler.

Avrupa tipi opsiyonlar ise yalnızca vadesinde kullanılabilirler.
 

Karda, zararda ve başa başta opsiyonlar ne anlama gelir?

Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı (S), kullanım fiyatından (K) yüksekse bu opsiyon kardadır. Aynı opsiyonda spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise opsiyon zarardadır. Eğer her iki fiyat birbirine eşitse opsiyon başa baştadır.

• Karda opsiyon: Spot fiyatı > Kullanım fiyatı
• Zararda opsiyon: Spot fiyatı < Kullanım fiyatı
• Başa başta opsiyon:  Spot fiyatı = Kullanım fiyatı
   

Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon kardadır. Spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının üzerinde ise opsiyon zarardadır. Her iki fiyat birbirine eşit olduğunda başa baş durumu söz konusudur.

• Karda opsiyon: Spot piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı
• Zararda opsiyon: Spot piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı
• Başa başta opsiyon: Spot piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı

Asli Değerli (Karda) opsiyon (İn-The-Money Option) nedir?

Alım opsiyonuna sahip yatırımcı, piyasa fiyatlarının yükseldiği durumda kazanç elde eder. Alım opsiyonu sözleşmesinin kullanım fiyatı, opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatından düşükse, bu opsiyon asli değerli opsiyondur. Çünkü opsiyon alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı piyasa fiyatından daha düşük fiyata alma hakkına sahiptir. Opsiyon Alıcısı Opsiyon Satıcısı Alım/Satım hakkı verir Opsiyon primini öder İçsel Değer Zaman Değeri Opsiyonun kullanılması durumunda elde edilecek kazançtır. Dayanak varlığın spot piyasa fiyatı ile opsiyonun kullanım fiyatı arasındaki farka eşittir. Opsiyonun toplam değeri (prim) ile içsel değeri arasındaki farktır. Opsiyonu alan kişinin dayanak varlığın fiyatındaki belirsizlik için belirlediği fiyattır. Opsiyon Primi Satım opsiyonuna sahip yatırımcı, piyasa fiyatlarının düştüğü durumda kazanç sağlar. Satım opsiyonu sözleşmesinin kullanım fiyatı, opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatından yüksekse, bu opsiyon asli değerli opsiyondur. Çünkü opsiyonun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı piyasa fiyatından daha yüksek fiyattan satma hakkına sahiptir.

Başa baş Opsiyon (At-The-Money Option) nedir?

Alım ve satım opsiyonu sözleşmelerinin kullanım fiyatları, opsiyona konu olan dayanak varlık fiyatına eşitse, bu opsiyonlar başa baş opsiyondur. Çünkü opsiyonun alıcısı opsiyonu kullanmak istediğinde dayanak varlığı ancak piyasa fiyatından alabilir veya satabilir.